Ιστορία

Ιστορικά Στοιχεία

Από την αρχαία Παιονία μέχρι το Βυζάντιο…

Η Γουμένισσα στα βάθη των αιώνων…

Η ιστορία της Γουμένισσας είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη της αρχαίας Παιονίας. Ωστόσο, η πρώτη αναφορά στο όνομα με το οποίο είναι γνωστή σήμερα έγινε στη Βυζαντινή εποχή (1346). Στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας βρισκόταν η δυναστεία των Παλαιολόγων και η Γουμένισσα παραχωρήθηκε στην Ιερά Μονή Ιβήρων του Αγίου Όρους και μετατράπηκε σε θρησκευτικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής, με πυρήνα το μοναστήρι της Παναγίας.
Οι οικισμοί που αναπτύχθηκαν εκεί με αγροτική-κτηνοτροφική οικονομία συνέθεσαν μια δυναμική κωμόπολη που πήρε την ονομασία «Γουμένισσα», τιμώντας τη μνήμη του Ηγούμενου της μονής της Παναγίας, ο οποίος απαγχονίστηκε από ληστές.

Η Οθωμανική κατοχή και η επανάσταση

Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι την Ελληνική Επανάσταση…

Το 1387 η Γουμένισσα περνάει υπό Οθωμανική κατοχή, αλλά αποκτά το ειδικό προνόμιο της αυτοδιοικούμενης περιοχής, καθώς οι κάτοικοι της δημιουργούσαν υφάσματα αξεπέραστης ποιότητας με τα οποία κατασκευάζονταν οι στολές του Οθωμανικού στρατού. Η βιοτεχνική της δραστηριότητα σε συνδυασμό με την παραγωγή κρασιού διεύρυνε τη φήμη της σε όλη την Κεντρική Ευρώπη και η περιοχή γνώρισε μεγάλη εμπορική και οικονομική άνθιση το 19ο αιώνα.
Παρά την προνομιακή της μεταχείριση, η Γουμένισσα συμμετείχε ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την έναρξη των συγκρούσεων βρέθηκαν 49 τουφέκια σε κατοικίες Γουμενισσιωτών με αποτέλεσμα την παραδειγματική τιμωρία των κατοίκων και τον εξαναγκασμό τους να παραδώσουν τρόφιμα, χρήματα και περιουσιακά τους στοιχεία (π.χ. ζώα, άμαξες) στον πασά της Θεσσαλονίκης Αβδούλ Αμπούδ. Η μη συμμόρφωση τους προκάλεσε την οργή του Οθωμανού αξιωματούχου, ο οποίος διέταξε το βίαιο εξισλαμισμό των κατοίκων και τον διωγμό των μοναχών από το μοναστήρι της Παναγίας. Το 1978 ιδρύθηκε το Ελληνικό Εκπαιδευτήριο και η Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα με τη συνδρομή ντόπιων κατοίκων.

Από τον Μακεδονικό Αγώνα μέχρι σήμερα…

Η Νεότερη ιστορία

Στο Μακεδονικό Αγώνα (1903-1908) είναι αξιομνημόνευτη η δράση ντόπιων οπλαρχηγών όπως των αδελφών Δογιάμα, του Ναούμη, του Σιωνίδη, του Καραϊσκάκη, αλλά και αξιωματικών του ελληνικού στρατού όπως των Μοραΐτη, Φραγκόπουλου, Παπαδόπουλου, Καπουλίδη και άλλων. Σημαντική ήταν και η δράση του πνευματικού κόσμου της περιοχής όπως του δασκάλου Ιωάννη Πίτσουλα, ο οποίος απαγχονίστηκε από το Βουλγαρικό στρατό, καθώς και του ιατρού Άγγελου Σακελαρίου, υπεύθυνου του Ελληνικού Κομιτάτου της Γουμένισσας, ο οποίος ήταν προσωπικός φίλος του Ίωνα Δραγούμη και αλληλογραφούσε με τον Παύλο Μελά.

Η Γουμένισσα απελευθερώθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1912 στη μάχη των Γιαννιτσών. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο ελληνικός πληθυσμός της περιοχής ενισχύθηκε με τον ερχομό των προσφύγων της Μικράς Ασίας και οι σλαβικές μειονότητες αφομοιώθηκαν με την πάροδο των ετών. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Γουμένισσα ήταν υπό γερμανική κατοχή από τον Απρίλιο του 1941 έως τον Οκτώβριο του 1944.

Τη δεκαετία του ’50 οι κάτοικοι της πόλης ακολούθησαν τα μεταναστευτικά ρεύματα προς τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Αυστραλία, τη Δυτική Γερμανία, αλλά και στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα.